DEHB: Aşırı hareketlilik, dikkat ve konsantrasyon bozukluğu, dürtüsellik (impulsivite) şeklinde açığa çıkan psikiyatrik sorunlardan biridir.
DEHB, kişiyi ömür boyu takip edebilecek bir hastalık olduğu gibi, çocuklarda daha sık gözlemlenir ve yaş ilerledikçe genellikle belirtilerini kaybeder. Çocuk yaşlarda başlayan dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu çocuğun ömür boyu yaşam kalitesini etkileyebilecek güçte bir problemdir ve muhakkak teşhis/tedavi edilmesi gerekmektedir. Dikkat eksikliği, psikologlar tarafından çeşitli envanterler ile ölçülebilmektedir.
DEHB hastalığını daha iyi tanımak için DEHB türlerine bakalım. 3 farklı DEHB hastalığı gözlemlenir:
- Kombine DEHB Nedir?:Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun tüm belirtilerini içeren en yaygın DEHB türüdür.
- Dikkatsiz DEHB Nedir?:Hiperaktivite bozukluğu olmayan ama konsantrasyon ve dikkat bozukluğu olan DEHB türüdür.
- Hiperaktif/Dürtüsel DEHB Nedir?:Dikkat eksikliği/dikkat bozukluğu olmayan DEHB türüdür.
DEHB BELİRTİLERİ:
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar bazı davranışlarıyla ebeveynlerine ipucu verirler. Örneğin, çocuğunuzun sizi dinliyormuş gibi görünüp aslında dinlemediğini, sürekli başka hayallere daldığını gözlemliyor olmak dikkat eksikliği belirtilerinden biri olabilir.
Bir oyunu, faaliyeti veya derslerini, ödevlerini tamamlamadan diğerine geçmek ve bunu sürekli tekrarlıyor olmak da dikkat eksikliği belirtileri arasında yer alır. Ve tabi ki dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Bunlar sağlıklı çocuklarda da gözlemlenebilen davranışlar olabilir. Bunlar sadece ipuçlarıdır. Kendi kendinize DEHB teşhisi koyup “kızımda/oğlumda dikkat bozukluğu var” demek kesinlikle yanlış bir yaklaşımdır. Dikkat eksikliği belirtileri olarak değerlendirdiğiniz durumlar gayet normal ve anlık davranışlar da olabilir.
Dikkat eksikliği tedavisi veya hiperaktivite tedavisi gerektirebilecek durumlar tek başına ya da birlikte gözlemlenebilir. Dikkat eksikliği belirtileri ile hiperaktivite belirtilerini ayrı ayrı ele alalım unutmamak gerekir ki bu davranışların ne kadar sıklıkta oldukları da önemlidir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ:
- Çoğu zaman dikkatini ayrıntılara veremez ya da okul ödevlerinde, işlerinde ya da diğer etkinliklerinde dikkatsizce hatalar yapar.
- Doğrudan kendisine konuşulduğunda çoğu zaman dinlemiyormuş gibi görünür
- Çoğu zaman dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır.
- Oyun ve işler arasında hızlı geçişler yapmak; biri bitmeden diğerine atlamak.
- Çoğu zaman üzerine aldığı görevleri ve etkinlikleri düzenlemekte zorluk çeker.
- Günlük etkinliklerinde çoğu zaman unutkandır.
- Çoğu zaman sürekli mental çabayı gerektiren görevlerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda yer almaya karşı isteksizdir, şeklinde görülen davranışlar dikkat eksikliği belirtileri olarak değerlendirilebilir.
HİPERAKTİVİTE BELİRTİLERİ:
Hiperaktif Nedir: Aşırı hareketlilik ve dikkatsizlik gibi öğrenmeyi etkileyecek güçte sorunlar yaşayan çocuklara hiperaktif denir.
- Aşırı hareketlilik, oturduğu yerde duramama.
- Aşırı konuşma.
- Sağda solda koşma, eşyalara tırmanma.
- Bir odanın içinde dahi olsa dolaşmaya çıkma, tabiri caizse amaçsız volta atma, şeklinde görülen davranışlar hiperaktivite belirtileri olarak değerlendirilebilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ NEDEN OLUR? :
Dokunma, koklama, tatma, işitme ve görme olmak üzere 5 duyu organından herhangi birinde yetersizlik (sağlıklı çalışmama) durumu olursa dikkat eksikliğine sebep olabilmektedir. Ayrıca, düzensiz uyku, sağlıksız beslenme, iyi dinlenememe gibi organizmaya bağlı sebeplerden kaynaklanabilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi çok yönlü bir inceleme gerektirir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU - DEHB TEDAVİSİ:
Çocuk neden hiperaktif veya neden dikkat eksikliği var? Bunu tespit etmek için çeşitli nörolojik testler ve nöropsikiyatrik testler mevcuttur. Uzmanlar doğru ve gerekli testleri uygulayıp, testler sayesinde “dikkat eksikliği neden olur?” sorusuna yanıt verir. Algısal mı, yorumsal mı, içgüdüsel mi yoksa motor alanında bir eksiklik mi var? Tamamı yanıt bulur. Akabinde dikkat eksikliği tedavisi başlar. Çeşitli dikkat eksikliği ilaçları uygulanabilir. Bazı durumlarda hem farmakolojik tedavi hem de psikoterapi uygulanabilir.
