Maliye Sokağa İndi!

Hazine ve Maliye Bakanlığı 81 ilin defterdarına yazı göndererek toplu hasılat ve toplu denetim çalışması yapılmasını istedi. Bu kapsamda lokantalar başta olmak üzere çeşitli sektörlerde Maliye memurları hasılat denetimlerine başladı.

Hatırlanacağı üzere geçtiğimiz yıl Temmuz ayında Resmi Gazetede yayımlanan 7524 sayılı Kanun ile Gelir Vergisi Kanununda 1.1.2025 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek yeni bir düzenleme yapıldı. 

Söz konusu düzenleme; ticari veya mesleki faaliyetleri nedeniyle mükellef olanlara yönelik hasılat tespiti yapılabileceği ve bu tespit sonucunun mükelleflerin yıllık beyanlarıyla karşılaştırılarak, beyan dışı bırakılan bir hasılatın olup olmadığının kontrolünün nasıl yapılacağını hüküm altına alıyor.

Aslında bu uygulama yeni değil. Yıllar öncesinde de maliye işletmelerin kasasına farklı tarihlerde oturur, işletmenin çalışma saatleri içerisinde günlük ne kadar hasılat elde ettiğini tespit eder ve elde edilen verilerle aylık ve yıllık hasılatının ne olacağını belirlemeye çalışırdı. Elbette bu tür tespitler mükellefler ile maliye arasında uyuşmazlıklara neden olurdu.

Bu yeni düzenleme ile hasılat tespitinin nasıl yapılacağı, hasılat tespiti yapılırken nelere dikkat edileceği, tespit edilen hasılat ile beyan edilen hasılat arasında fark bulunması halinde uygulamanın nasıl olacağı belirlenmektedir.

Hangi Mükelleflere Hasılat Tespiti Yapılacak?

Hasılat tespiti yapılacaklar, ticari veya mesleki faaliyeti nedeniyle mükellefiyeti bulunanlar arasından, risk analizi sonuçları, sistem kayıtları, beyan edilen gelir ile yapılan harcamalar arasında uyumsuzluk bulunması gibi kriterler dikkate alınarak belirlenecektir.

Bu düzenlemede dikkat çeken husus, mükelleflerin beyan ettiği gelir ile yaptığı harcamalar arasında uyumsuzluk bulunanlarında hasılat tespiti yapılacak mükelleflerin seçiminde dikkate alınacak olmasıdır. Çünkü bir mükellefin yaptığı harcamalar ile beyan ettiği gelirinin uyumsuz olması hususu ilk defa vergi düzenlemelerinde yer almaktadır.

Hasılat Tespiti Nasıl Yapılacak?

Hasılat tespiti; Maliye memurlarının işletmenin kasasında bir fiil oturarak, günlük olarak elde edilen hasılatın tespit edilmesidir.

Ticari veya mesleki faaliyeti nedeniyle mükellefiyeti bulunanların günlük hasılat tutarları, bir ayda üçten, bir takvim yılında ise on ikiden az olmamak kaydıyla yapılacak yoklamalar ile tespit edilebilecektir.

Günlük hasılat tutarlarının tespiti için ilgili ayda; yoklama yapılan günlerde belirlenen günlük hasılat tutarlarının toplamı, yoklama yapılan gün sayısına bölünerek “günlük ortalama hasılat” tutarı belirlenecek ve günlük ortalama hasılat tutarları, tespit yapılan ayda çalışılan gün sayısıyla çarpılmak suretiyle yoklama yapılan ayın hasılat tutarı tespit edilecektir. 

Yoklama yapılan aylara ilişkin aylık hasılat tutarlarının toplamı tespit yapılan ay sayısına bölünmek suretiyle “aylık ortalama hasılat” tutarı tespit edilecek ve aylık ortalama hasılat tutarı, ilgili yılda faaliyette bulunulan ay sayısıyla çarpılmak suretiyle mükelleflerin ilgili takvim yılı hasılat tutarları tespit olunacaktır.

Hasılat Tespiti Sonucu Hangi Mükellefler İzaha Çağrılacak?

Yukarıda belirttiğim şekilde tespit edilecek ilgili takvim yılı hasılatları;

• Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin aynı takvim yılına ilişkin gelir tablosunda yer alan brüt satış tutarlarıyla,

• İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükelleflerin aynı takvim yılına ilişkin işletme hesap özetinde yer alan dönem içinde elde edilen hasılat tutarlarıyla,

• Serbest meslek kazanç defteri tutan mükelleflerin aynı takvim yılına ilişkin serbest meslek kazanç bildiriminde yer alan gayrisafi hasılat tutarlarıyla,

kıyaslanacaktır.

Kıyaslama sonucunda, tespit olunan hasılat tutarlarıyla beyan edilen hasılat tutarları arasındaki farkın %20’den fazla olması durumunda mükellefler Vergi Usul Kanunu kapsamında izaha davet edilecek, izahın değerlendirilmesi ilgili Kanun hükümlerine göre yapılacaktır. İzahı yeterli görülmeyen mükellefler için tespit edilen hasılata göre işlem yapılacaktır.

Günlük hasılat tutarının tespitinden hareketle yıllık hasılat tutarının belirlenmesinde gerçek duruma yakın sonuçların elde edilebilmesi için nezdinde yoklama yapılacak mükelleflerin; faaliyetinin niteliği, sezonluk çalışıp çalışmadığı, fiilen faaliyette bulundukları gün ve ay sayıları, hafta sonu ve hafta içi çalışmaları, tatil günleri gibi hususlar göz önünde bulundurulacaktır.

Konuyu bir örnekle ile açıklarsak daha anlaşılır olacaktır.

Restoran işletmeciliği ile iştigal eden ticari kazanç mükellefi (A), 2025 takvim yılında on iki ay boyunca haftanın yedi günü faaliyette bulunmuş ve ilgili yıla ilişkin brüt satış tutarını 5.000.000 TL olarak bildirmiştir. Günlük hasılat tutarlarının tespiti için mükellef nezdinde yapılan yoklamalardan elde edilen sonuçlara ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:

Yoklama Sayısı	Nisan	Haziran	Eylül
1	50.000 TL	30.000 TL	50.000 TL
2	40.000 TL	45.000 TL	40.000 TL
3	60.000 TL	35.000 TL	45.000 TL
4	30.000 TL	50.000 TL	35.000 TL
A-Ortalama Günlük Hasılat Nisan ayı için: [(50.000+40.000+60.000+30.000)/4] Haziran ayı için: [(30.000+45.000+35.000+50.000)/4] Eylül ayı için: [(50.000+40.000+45.000+35.000)/4]	45.000 TL	40.000 TL	42.500 TL
B-Aylık Hasılat (Ax30)	1.350.000 TL	1.200.000 TL	1.275.000 TL
C- Ortalama Aylık Hasılat [(1.350.000+1.200.000+1.275.000)/3]	1.275.000 TL
D- Yıllık Hasılat Tutarı (Cx12)	15.300.000 TL

Günlük hasılat tutarlarının tespitinden hareketle hesaplanan yıllık hasılat tutarı ile beyan edilen brüt satış tutarı arasındaki fark [(15.300.000-5.000.000)/5.000.000]x100=%206 olarak tespit edilmiş olup bu oran %20’den fazla olduğundan mükellef izaha davet edilecektir.

Öyle görülüyor ki artık sık sık Maliye memurlarını işletmelerin kasasında otururken göreceğiz. Peki bu yöntem kayıt dışı hasılatı tespit etmek için yeterli midir? Sanırım bu soruyu önce Hazine ve Maliye Bakanlığını yönetenlerin kendi kendilerine sormaları gerekir. Her işletmenin başına bir Maliye memuru dikme şansınız olmadığı için, kayıt dışı hasılatı kontrol altına alma şansınız maalesef ki yok. Üstelik denetime çıkardığınız personeli artırdığınızda vergi dairesindeki işlemlerin de aksayacağını unutmamak gerekir.

Kayıt dışı hasılatın önüne geçebilmek için ne yapılması gerekir peki? Aslında bu sorunun cevabı o kadar da karmaşık değil. Sorun beyan sistemimizden kaynaklanmakta. Birçok mükellef yaptığı harcamayı kendi vereceği beyannamede gider olarak gösteremediği için harcamayla ilgili fatura ya da ÖKC fişi talep etmemekte. 

Gerek gelir vergisi mükelleflerinin ve gerekse kurumlar vergisi mükelleflerinin ortaklarının kendileri ile ilgili verecekleri gelir vergisi beyannamelerinde, kendisi, eşi ve çocuklarının yaptığı harcamaların gider olarak kabul edileceği bir sistemin yürürlükte olması durumunda, kimsenin başına Maliye memuru dikmeye gerek kalmadan herkes yaptığı harcamanın belgesini talep etmeye başlar. Böylece kayıt dışı hasılatında büyük ölçüde önünde geçilmiş olur. Ayrıca, beyanname verenler giderlerini tam olarak gösterebildikleri için de hasılatlarını gizleme yoluna gitmezler. Anlayacağınız bir taşla iki kuş…