Teknolojik gelişmeler, sanayileşme, şehirleşme, nüfus artışı, doğal kaynakların insafsızca sömürülmesi, çevreyle çatışan üretim alışkanlığı, israf, tüketim sorumsuzluğu, eğitimsizlik gibi sebeplerle; çevre kirliliği insanlık yaşamını tehdit eder bir hal almıştır. Çevrenin kirlenmesin en önemli belki de tek etkeni olan insan kendisinin ve diğer canlıların da yaşamlarının tehlikeye düştüğünü görünce; sorumluluk duygusuyla çevre kirliliğini önlemeye, doğal kaynakları koruyup kollamaya, sürdürülebilir yaşamı sağlamaya yönelik olarak tedbirler almaya çalışmıştır.
Her ülke, değişik boyut ve yoğunlukta olmak üzere çevre politikaları oluşturmaya, çevreye öncelik verme ve toplumda çevre bilinci oluşturma gayretine girmişlerdir.
Geri kazanım katılım payı uygulaması da bu sorumluluk bilinciyle hayata geçirilen düzenlemelerden birisidir.
2018 yılının sonunda yapılan düzenleme ile “Geri Kazanım Katılım Payı” hayatımıza girmiştir. İlk yapılan düzenleme ile sadece plastik poşetler için geri kazanım katılım payının beyan ve tahsiline ilişkin usul ve esaslar belirlenmişti.
2019 yılının son gününde yayımlanan "Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik" ile de yönetmelik kapsamında bulunan diğer ürünler (lastik, akü, piller, madeni yağ, bitkisel yağ, ilaç, elektrik ve elektronik eşya, ambalaj-plastik, metal, kompozit, cam, ahşap) için geri kazanım katılım payı 01.01.2020 de uygulanmaya başlanmıştır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca, bu defa da 29.06.2020 tarihinde, geri kazanım katılım payına ilişkin yönetmeliğin uygulanmasına dair usul ve esaslarda değişiklik yapılmıştır. Yapılan bu değişikte önemli gördüğüm konulara yazımda yer vermeye çalıştım.
İhracat, İade ve Taşıma Ekipmanı Tanımları Yönetmeliğe Eklenmiştir,
▪ İhraç kaydıyla yapılan teslimler ihracat kapsamında değerlendirilmiş ve GEKAP kapsamı dışında olduğu kesinleşmiştir.
▪ Ürünlerin son kullanma/tüketim tarihi gerekçesi ile piyasaya sürenlerce piyasadan geri çekilerek muhasebe kayıtlarına işlenen ürünler için de iade tanımı kapsamında işlem yapılacaktır. Piyasaya sürülen bir ürünün ilgili idarelerce piyasadan çektirilmesi/toplatılması durumunda da iade tanımı kapsamında işlem tesis edilecektir.
▪ Herhangi bir ürün/eşya/malzeme taşımacılığında aynı amaçlı kullanımı sabit ve sürekli olan, piyasaya arz edilen ürün/eşya/malzeme ile birlikte piyasaya arz işlemine konu edilmeyen ekipmanlar Taşıma ekipmanları olarak tanımlanmış ve taşıma ekipmanları ambalaj tanımı dışında tutularak, GEKAP uygulanması dışına çıkarılmıştır. Taşımacılık amaçlı hizmet alımları kapsamında taşıyıcıya ait ekipmanlar da bu kapsamda değerlendirilecektir.
▪ Ayrıca ithalat tanımının sonuna ithalat işlemlerinde, serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihi ithalat işleminin gerçekleştiği tarih olarak esas alınacak hususu eklenmiştir.
Ambalajın Tanımı Netleşmiştir
Üretim makinalarının bir parçası olarak değerlendirilen, bu makinalarda kullanıma yönelik olarak tasarlanan ve endüstriyel amaçlı üretime konu olan hammaddenin (kâğıt, kumaş, iplik, metalik levhalar vb. malzemelerin) taşınması, korunması ve kullanıma alınmasını sağlayan rulolar, makaralar, masuralar, rolikler ve bobinler ambalaj olarak değerlendirilmemektedir.
Alüminyum folyoların ve streç filmlerin ruloları, temizlik kâğıdı ruloları, ipliklerin makaraları gibi satış noktalarında ürünlerin satışa sunumu amacıyla kullanılan bobinler, makaralar, rulolar ve benzeri malzemeler ambalaj olarak değerlendirilmektedir.
Karayolu, demiryolu, deniz yolu ve havayolu taşımacılığında taşıma ekipmanı olarak sürekli ve tekrar aynı amaçlı kullanımları olan ve piyasaya arz edilen ürün/eşya/malzeme ile birlikte piyasaya arz işlemlerine konu edilmeyen ahşap, plastik, metal vb. malzemelerden imal edilmiş paletler, sepetler, konteynerler, kasalar ve benzerleri ambalaj kapsamı dışındadır.
Karayolu, demiryolu, deniz yolu ve havayolu taşımacılığında ürün/eşya/malzeme ile birlikte piyasaya arz işlemlerine konu edilen (iade alınmak şartı ile belirli bir teminat karşılığında verilenler dahil) ahşap, plastik, metal vb. malzemelerden imal edilmiş paletler, sepetler, konteynerler, kasalar ve benzerleri nakliye ambalajıdır.
Depozitoda GEKAP Uygulaması Nasıl Olacaktır?
Yeniden kullanılabilir ambalajlarla tüketici ve/veya kullanıcılara iletilen eşya ve/veya malzemelerin tüketimleri/kullanımları sonrasında oluşan ambalajların yeniden/tekrar kullanımlarının sağlanması amacıyla iade alınmasına yönelik olarak Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda depozito yönetim sisteminin kurularak Bakanlıktan onay alınması durumunda; depozito uygulaması dâhilinde geri toplanmak üzere piyasaya arz edilen ambalajlar için GEKAP beyanı verilecek ancak GEKAP ödenmesi yapılmayacaktır. Depozito uygulaması dâhilinde piyasaya sürülen ancak geri toplanamayan miktarlar için ise geri kazanım katılım payı ödenecektir.
Son Kullanım/Tüketim Tarihinin Geçmesi Nedeni İle Ürünlerin Piyasadan Toplatılması, Geri kazanım katılım payına tabi olan piyasaya arz edilmiş herhangi bir ürünün/ambalajlı ürünün son kullanım/tüketim tarihinin geçmesi nedeni ile piyasaya sürenlerce piyasadan geri toplatılması halinde sadece geri toplanan ürünler ve ambalajları için iade işlemi tesis edilecektir. Bu şekilde piyasadan geri çekilen ürünler ve ambalajları için sadece geri kazanım katılım payı ödenmiş kısımları iade talebine konu edilecektir. İade alım sürecinde ürünün piyasaya sürülmesinde kullanılan birincil ambalajlar haricindeki ambalajların da kullanılmadan ürünle birlikte iade alınması durumunda bu ambalajlar için de iade süreci işletilecektir. Geri alım sürecinde iade alınan ürünlerin yeniden ambalajlanması durumunda yeniden ambalajlamada kullanılan ambalajlar iade işlemine konu edilmeyecektir.
Güneş Enerjisi İle Çalışan Eşyalar ile Prize Bağlanmadan Şarj Edebilen Taşınabilir Nitelikteki Eşyaların Durumu,
Geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi ürün listesinde yer alan ve enerjisini güneş pilinden (fotovoltaik pillerden) alan, cep telefonu şarj cihazı, aydınlatma ekipmanları, hesap makinaları vb. elektrikli ve elektronik eşyaların ve cep telefonu, tablet gibi ekipmanların doğrudan prize bağlanmadan şarj edebilen taşınabilir nitelikteki, powerbank vb. elektrikli ve elektronik eşyaların Geri Kazanım Katılım Payına ilişkin Yönetmelik kapsamına dâhil olduğu belirtilmiştir.
Bunun dışında;
Müşterilerine tek kullanımlık bardaklar ile sıcak/soğuk içecek ikramı yapanların GEKAP sorumluluğu bulunmaktadır.
İhtiyaç sahiplerine iletilmek üzere kâr amacı gütmeyen hayır veya İnsanî yardım kurum/kuruluşlarca dağıtılan ambalajlı ürünler için geri kazanım katılım payı yükümlülüğü oluşmayacaktır.
Konu çevre olunca, gelecek nesillere daha temiz ve yaşanabilir bir dünya bırakabilmek adına sağduyulu olarak hareket etmek, günümüz dünyası için artık zorunlu bir hal almıştır.
Tüm okuyucularıma sağlıklı günler dilerim.
