Vergi kanunlarında, mükelleflerin nasıl vergilendirilmesi gerektiği ve bu düzenlemelere uyulmaması durumunda karşı karşıya kalacakları müeyyidelerin neler olacağının yanı sıra vergiye gönüllü uyumun sağlanması için mükelleflere tanınan birtakım haklara da yer verilmektedir.
Mükelleflere tanınan bu haklardan birisi de pişmanlık uygulamasıdır. Vergi uyuşmazlıklarında pişmanlık ve ıslah, mükelleflerin beyanlarına dayanan vergi türlerinde, vergi ziyaı cezasını gerektiren durumların bulunması halinde oluşan uyuşmazlığın, yargılama yoluna başvurulmadan çözümlenmesini amaç edinen bir müessesedir.
Bu yazımızda pişmanlık uygulaması ve özellikli konularını değerlendireceğiz.
Pişmanlık ve Islah Nedir?
Pişmanlık ve ıslah, beyana dayanan vergilerde, vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilleri işleyen mükelleflerle bunların işlenişine iştirak eden diğer kişilerin kanuna aykırı hareketlerini, vergi idaresine kendiliğinden haber vermeleri halinde, belli şartlarla vergi ziyaı cezası kesilmemesini esas alan bir uygulamadır.
Bu düzenleme ile vergi kanunlarına aykırı hareket etmek suretiyle vergi ziyaına sebebiyet veren mükelleflere bir fırsat tanınarak, belli şartlarla ceza uygulamasından vazgeçilmektedir. Ayrıca, mükellefler vergi ziyaına neden olan kanuna aykırı eylemlerini vergi dairesine bildirmeye özendirilerek, vergi kayıp ve kaçağının azaltılması amaçlanmaktadır.
Pişmanlık ve Islah Kapsamına Giren Vergiler Hangileridir?
Pişmanlıktan yararlanabilmek için vergi ziyaına neden olunan fiilin beyana dayanan bir vergiyle ilgili olması gerekir. Bu çerçevede;
• Gelir vergisi,
• Kurumlar vergisi
• Katma değer vergisi,
• Özel tüketim vergisi,
• Banka ve sigorta muameleleri vergisi,
• Gelir stopaj vergisi,
• Değerli konut vergisi,
• Veraset ve intikal vergisi,
• Beyannameli damga vergisi,
gibi beyana dayanan vergilerde pişmanlıktan yararlanılabilir.
Bir vergi beyannamesi verilmese bile beyana dayanan vergi ve harçlar (örneğin tapu harcı) için de pişmanlık hükümlerinden yararlanılabilir. Emlak vergisi ve beyana dayanmayan vergiler için pişmanlık ve ıslah hükümleri uygulanmaz.
Pişmanlık ve Islah Hükümlerinden Yararlanmanın Şartları Nelerdir?
Pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için, vergi ziyaının doğmuş olması ve ayrıca aşağıdaki şartların gerçekleşmesi gerekmektedir.
• Kanuna aykırı davranışın, üçüncü bir şahıs (muhbir) tarafından resmi bir makama ihbar edilmeden önce, mükellef tarafından, kendiliğinden haber verilmiş olması,
• Haber verme dilekçesinin yetkili memurlar tarafından mükellef nezdinde haber verilen olayın ilgili olduğu vergi türüne ilişkin bir vergi incelemesine başlandığı veya olayın ve ilgili olduğu vergi türünün takdir komisyonuna intikal ettirildiği günden evvel (Kaçakçılık suçu teşkil eden fiillerin işlendiğinin tespitinden önce) verilmiş ve resmi kayıtlara geçirilmiş olması,
• Hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin mükellefin haber verme dilekçesinin verildiği tarihten başlayarak 15 (on beş) gün içinde verilmesi,
• Eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının mükellefin bu durumu haber verme tarihinden başlayarak 15 (on beş) gün içinde tamamlanması veya düzeltilmesi,
• Mükellefçe haber verilen ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla (pişmanlık zammı) birlikte haber verme tarihinden başlayarak 15 (on beş) gün içinde ödenmesi,
gerekmektedir.
Yapılmakta Olan Vergi İncelemesi ya da Takdire Sevk İşlemine İlişkin Vergi Türünden Farklı Vergi Türü İçin Pişmanlıkla Beyanname Verilebilir mi?
Mükelleflerin vergiye uyumlarının artırılması amacıyla, 7338 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle, 26/10/2021 tarihinden itibaren, devam etmekte olan vergi incelemesinin ilgili olduğu vergi türünden ve takdir komisyonuna sevk edilen olayın ilgili olduğu vergi türünden farklı vergi türü için, pişmanlık ve ıslah hükümlerinin uygulanması mümkün hale getirilmiştir.
Diğer bir ifadeyle, yapılmakta olan vergi incelemesi ya da yapılan takdire sevk işlemine ilişkin vergi türünden farklı vergi türü için pişmanlıkla beyanname verilebilir. Örneğin, hakkında Katma Değer Vergisi yönünden vergi incelemesi yapılmakta olan bir mükellef, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesine (MPHB) ilişkin olarak pişmanlıkla beyanname verebilir.
Mükellefin Haber Verme Dilekçesi Üzerine Beyannamenin Hangi Süre İçinde Elden Pişmanlıkla Verilmesi veya Posta Yoluyla Gönderilmesi Gerekir?
Pişmanlık talebi dilekçe ile yapılır. Ancak, sadece beyanname üzerinde pişmanlık talebi olduğunu belirten bir ifade olması hâlinde de bu beyannameler pişmanlık talepli beyanname olarak dikkate alınır.
• Hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin mükellefin haber verme dilekçesinin verildiği tarihten başlayarak 15 (on beş) gün içinde verilmesi,
• Eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının mükellefin bu durumu haber verme tarihinden başlayarak 15 (on beş) gün içinde tamamlanması veya düzeltilmesi,
gerekmektedir.
Kaçakçılık Suçunu İşleyenler Pişmanlık Hükümlerinden Yararlanabilir mi?
Vergi Usul Kanununda belirtilen kaçakçılık suçlarını işleyenler hakkında da pişmanlık hükümlerinin uygulanması mümkündür.
Kaçakçılık suçlarından birini işlemek suretiyle neden oldukları vergi ziyaı için pişmanlık talebiyle beyanname veren ve belirtilen şartları taşıyan mükellefler hakkında bu suçlarından dolayı suç duyurusunda bulunulmaz ve adlarına vergi ziyaı cezası kesilmez.
Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi) Üzerinden Pişmanlıkla Beyanname Verilebilir mi?
Dijital Vergi Dairesi (Hazır Beyan Sistemi) üzerinden beyanname veren, gelirleri sadece gayrimenkul sermaye iradı (kira geliri), ücret, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve iratlardan ibaret olan mükellefler sistem üzerinden pişmanlıkla beyanname verebilirler.
Pişmanlık Zammı Oranı Nedir?
Pişmanlık zammı, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanununda belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında hesaplanır. Gecikme zammı oranı her ay için ayrı ayrı uygulanmak üzere %4,5 olarak belirlenmiştir.
Pişmanlık ve Islah Hükümlerine Göre Verilen Beyannamelere Ceza Kesilir mi?
Pişmanlık hükümlerinden yararlanan mükelleflere vergi ziyaı cezası kesilmez. Ancak pişmanlıkla beyanname vermek usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezasının kesilmesini engellemez.
Pişmanlıkla verilen beyannamenin elektronik ortamda gönderilmesinin zorunlu olup olmadığına göre usulsüzlük veya özel usulsüzlük cezası kesilir.
Pişmanlık hükümlerine göre gönderilen Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesi ile ilgili olarak 5510 sayılı Kanun uyarınca idari para cezası kesilmesinin gerekmesi durumunda aynı fiillerden dolayı ayrıca usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezaları kesilmez.
Kanuni süresinde verilen bir beyannameden sonra pişmanlık talebi ile verilen matrah ve/veya vergiyi artırıcı mahiyetteki düzeltme beyannamesine süresinde verilmediği gerekçesiyle usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezası kesilmez.
Kanuni Süresi İçinde Verilmeyip Bu Süre Geçtikten Sonra Elden veya Posta Yoluyla Pişmanlık ve Islah Hükümlerine Göre Verilen Beyannamelere Hangi Ceza Kesilir?
Kanuni süresi içinde verilmeyen beyannamenin daha sonra pişmanlık talebiyle verilmesi ve pişmanlık şartlarının yerine getirilmesi halinde pişmanlık talepleri geçerli sayılarak gerekli işlemler yapılır.
Bu çerçevede; kanuni süresi geçtikten sonra pişmanlık talebi ile elden veya posta yoluyla beyanname verilmesi ve pişmanlık şartlarına uyulması halinde;
• Tahakkuk eden vergi için vergi ziyaı cezası kesilmeyecektir.
• %4,5 oranında pişmanlık zammı hesaplanacaktır.
• Beyannamenin süresinde verilmemesinden dolayı Vergi Usul Kanununun 352-I-1 inci maddesi uyarınca sadece bir kat birinci derece usulsüzlük cezası kesilecektir.
Kanuni Süresi İçinde Verilmeyip Bu Süre Geçtikten Sonra Elektronik Ortamda Pişmanlık ve Islah Hükümlerine Göre Verilen Beyannamelere Hangi Ceza Kesilir?
Kanuni süresi geçtikten sonra pişmanlık talebi ile elektronik ortamda beyanname verilmesi ve pişmanlık şartlarına uyulması halinde;
• Tahakkuk eden vergi için vergi ziyaı cezası kesilmeyecektir.
• %4,5 oranında pişmanlık zammı hesaplanacaktır.
• Beyannamenin süresinde verilmemesinden dolayı Vergi Usul Kanununun mükerrer 355 inci maddesi uyarınca işlem yapılacaktır.
Bu kapsamda, beyannamenin kanuni süresinin sonundan başlayarak elektronik ortamda 30 gün içinde verilmesi halinde 1/10 oranında, bu sürenin dolmasını takip eden 30 gün içinde verilmesi halinde 1/5 oranında özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Kanunî süresi ve bunu takip eden birinci ve ikinci 30 günlük süreler geçtikten sonra verilmesi halinde ise mükerrer 355 inci maddede yazılı özel usulsüzlük cezası tam olarak kesilecektir.
Yazımızın ikinci bölümüne önümüzde ki hafta kaldığımız yerden devam edeceğiz.
