Gün geçmiyor ki enflasyon düzeltmesi ya da diğer bilinen adıyla enflasyon muhasebesi konusunda yeni bir düzenleme yapılmasın. Bu konuda yüzlerce makale yazıldı, binlerce haber yapıldı.
Özellikle muhasebe mesleğini icra eden Mali Müşavirler ve Mali Müşavir odalarının üst birliği TURMOB tarafından, enflasyon düzeltmesinin uygulamasında şimdiye kadar uygulanmakta olan vergi kanunları ile bağdaşmayacak sonuçlarla karşı karşıya kalınacağı konusunda maliye idaresine uyarılarda bulunuldu. Ancak maliye idaresi bu uyarıları zamanında ya dikkate almadı ya da ciddiye almadı. Ne zaman bu uyarılara iş dünyası da katıldı, o zaman maliye idaresi bu uyarıları daha ciddiye almaya başladı.
Enflasyon düzeltmesi konusunda yapılan uyarılardan bir tanesi de, yatırım yapan işletmelerin enflasyon muhasebesi karşısında uğrayacağı haksızlıktı. Neden haksızlık diyorum çünkü yatırıma yeni başlamış ve henüz hiçbir faaliyeti olmayan bir işletme enflasyon düzeltmesi sonucu çok ciddi vergi yüküyle karşı karşıya kalıyordu.
7529 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 30 Ekim 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu Kanun, diğer düzenlemelerin yanı sıra, yapılmakta olan yatırımlar hesabındaki enflasyon düzeltme farklarının dönem kazancıyla ilişkilendirilmemesi ile tasfiye veya iflas sürecindeki şirketler için 2024 ve 2025 yıllarında oluşacak enflasyon düzeltme farklarının gelir veya gider olarak dikkate alınmaması yönünde düzenlemeler içermektedir.
Mevcut uygulamada, yatırımcılar “Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabını enflasyon düzeltmesine tabi tuttuklarında, bu işlem sonucunda oluşan ve enflasyon düzeltmesi karı olarak değerlendirilmesi gereken farkları, yatırımlar henüz işletmeye alınmamış olmasına rağmen dönem kazancıyla ilişkilendirmekte idiler.
Yapılan düzenlemeyle, yapılmakta olan yatırımlara ilişkin harcamalarını tek düzen muhasebe standartları uyarınca "Yapılmakta Olan Yatırımlar" hesabında izleyen mükelleflerin, enflasyon düzeltmesine tabi tuttukları bu hesaba ilişkin düzeltme farklarını, dönem kazancıyla ilişkilendirmemeleri sağlanmaktadır.
Yapılan düzenleme uyarınca;
2024 hesap dönemine ilişkin geçici vergi dönemlerinde “Yapılmakta Olan Yatırımlar” hesabından kaynaklanan düzeltme farklarını vergi matrahının tespitinde dikkate alan mükellefler, hesap döneminin başından itibaren kayıtlarını düzelterek, bu farkları dönem sonuna kadar özel fon hesabına aktaracaklardır.
Yatırım yapan mükellefler, enflasyon düzeltmesinin uygulandığı dönemlerde, parasal olmayan kıymetler sınıfında yer alan yapılmakta olan yatırımlar hesabını enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklar ve düzeltme sonrası oluşan ve enflasyon düzeltmesi karı olarak dikkate alınması gereken düzeltme farklarını dönem kazancıyla ilişkilendirmeyip, bu tutarları özel bir fon hesabında izleyeceklerdir. Özel fon hesabına alınan bu tutarlar, yatırımın tamamlanarak ilgili iktisadi kıymetin aktifleştirildiği dönem ile bu dönemi takip eden dört hesap dönemi içerisinde eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde dikkate alınacaktır. Ayrıca, özel fon hesabında izlenen tutarlar, dönem kazancının tespitinde dikkate alınıncaya kadar her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi usul Kanunu uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılacaktır.
Örneğin, yapılmakta olan yatırımlar hesabında 10 milyon TL harcaması bulunan ABC A.Ş., bu hesabı dönem sonunda enflasyon düzeltmesine tabi tutmuş ve düzeltme işlemi sonrasında 3 milyon TL enflasyon düzeltme farkı ortaya çıkmıştır. Düzenlemeyle söz konusu mükellef enflasyon düzeltmesi sonrası oluşan farkı gelir hesaplarıyla ilişkilendirmeyerek özel bir fon hesabına alacak ve bu tutarı dönem kazancının tespitinde dikkate almayacaktır. Yatırımın bir sonraki yıl tamamlandığı, iktisadi kıymetin bu süre sonunda işletmenin aktifine alındığı ve bu süre zarfında yeniden değerleme oranının %20 olduğu varsayıldığında, özel fon hesabında yer alan tutar 3,6 milyon TL olarak dikkate alınacak ve iktisadi kıymetin aktifleştirildiği dönemde, söz konusu tutarın beşte biri olan 720 bin TL, kazancın tespitinde gelir olarak dikkate alınacaktır. Özel fon hesabının bakiyesi 2 milyon 880 bin TL ise sonraki hesap döneminde yeniden değerleme oranında artırılacak ve değerlenmiş tutarın bu defa dörtte biri, sonraki yıllarda değerlenmiş tutarın sırasıyla üçte biri, yarısı ve kalanın son yılda tamamı bu hesap dönemlerine ilişkin kazancın tespitinde gelir olarak dikkate alınacaktır.
Yatırımın çeşitli nedenlerle tamamlanamaması, iktisadi kıymetin aktifleştirilmesinden sonra faaliyetin beş hesap dönemi içerisinde sona erdirilmesi veya özel fon hesabında izlenen tutarların başka bir hesaba nakledilmesi ya da işletmeden çekilmesi hallerinde, madde kapsamında dönem kazancında dikkate alınmayan tutarlar yatırımın tamamlanamadığı, faaliyetin sonlandırıldığı veya özel fon hesabının kısmen veya tamamen madde hükümlerine aykırı şekilde kullanıldığı dönemin kurum kazancının tespitinde dikkate alınacaktır.
Diğer taraftan, bu madde 1/1/2024 tarihinden, özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler için ise 2024 yılında başlayan hesap döneminden geçerli olmak üzere 30 Ekim 2024 tarihinde yürürlüğe girdiğinden, 2024 hesap dönemine ilişkin geçici vergi dönemlerinde bu hesaptan kaynaklanan düzeltme farklarını vergi matrahının tespitinde dikkate alan mükellefler, hesap döneminin başından itibaren kayıtlarını düzeltmek suretiyle söz konusu düzeltme farklarını hesap dönemi sonuna kadar özel fon hesabına aktaracaklardır.
Böylelikle, yatırımların enflasyon düzeltmesinden olumsuz etkilenmemesi sağlanmakta, bu sayede yatırımlara katkıda bulunulması amaçlanmaktadır.
